FAS/D komt vrij vaak voor. Volgens onderzoek worden in Nederland 13 per 1000 baby’s geboren met defecten ontstaan door prenatale blootstelling aan alcohol.
FAS/D wordt vaak niet herkend en gediagnosticeerd. Uiterlijke kenmerken zijn lang niet altijd duidelijk aanwezig. Als u vermoedt dat er sprake is van FAS/D dan kunt u het kind/volwassene doorverwijzen naar een FAS/D kliniek.
Prenatale blootstelling aan alcohol is een veelvoorkomende oorzaak van orale misvormingen en slechte ontwikkeling van glazuur. Mondzorg is lastig door mentale handicaps en sensorische verwerkingsstoornis.
In de meest ernstige vorm van FAS/D zijn er orofaciale abnormaliteiten, vaak eenvoudig te herkennen in de kindertijd, zoals een klein hoofdomtrek, afgeplat middendeel van het gezicht met een wipneus en micrognathie. Blootstelling aan alcohol gedurende de zwangerschap heeft een direct toxisch effect op de craniale neurale crest cellen, die later de dentofaciale kenmerken vormen.
Malocclusie en een nauw, hoog gewelfd verhemelte zijn veel voorkomend. Een gespleten verhemelte komt vaker voor bij kinderen die aan veel alcohol zijn blootgesteld. Tandontwikkeling kan zijn vertraagd, met kleine, afwijkend geplaatste tanden met slecht glazuur. Vaak is er weinig ruimte voor snijtanden en hoektanden.
Een bijkomend probleem is de hoge prevalentie van (onbehandelde) cariës. Behandeling en routineuze mond zorg worden complex door intellectuele handicap, hyperactiviteit en autistische kenmerken. Preventieve behandeling is een prioriteit met sealing en fluoride applicaties waar nodig.
Kinderen hebben niet altijd goede motorische coördinatie voor goed poetsen en zelfs volwassenen begrijpen niet altijd het belang van goede mond zorg. Daarom zullen ouders altijd goed na moeten poetsen en zullen oudere kinderen en volwassenen supervisie nodig hebben.
Als kinderen het poetsen weigeren zal het minder gevoelig maken van de mond waarschijnlijk noodzakelijk zijn. Een gespecialiseerd logopedist kan hiervoor o.a. sensorische integratie therapie aanbieden. Met wat creativiteit moet het tandenpoetsen een plezierige ervaring worden met complimentjes en beloningen. Mondspoelwater of sprays kunnen handig zijn als poetsen (nog) niet lukt.
Een elektrische tandenborstel is raadzaam als ze het geluid kunnen verdragen. Gebruik van een timer kan aanmoedigen tot twee minuten poetsen. De tandarts kan het dagelijks gebruik van sodium fluoride mond spoeling aanraden. Het kind/de volwassene zou regelmatig een mondhygiëniste moeten bezoeken.
Kinderen en volwassenen met FASD kunnen overprikkeld raken door het felle licht, de vreemde geur en harde geluiden in de praktijk. Afspraken kunnen het beste worden gemaakt als de cliënt goed is uitgerust en bij voorkeur als het rustig is in de praktijk. Een eerste kennismaking zou bijv. kunnen zijn als een ouder of ouder broertje of zusje een afspraak heeft, zodat het kind went aan de praktijk. Ouders kunnen de kinderen voorbereiden op hun eerste behandeling door ze precies uit te leggen wat er gaat gebeuren. Het is zinvol om een eenvoudig boekje met plaatjes te gebruiken waarin de behandeling wordt getoond.
Het socio-emotionele functioneren van een tiener of volwassene kan op het niveau van een kind zijn. Instructies en uitleg worden vaak niet begrepen. Daarom moeten ouders of hulpverleners bij de behandeling aanwezig zijn, zelfs bij tieners of volwassenen. Spreek direct en duidelijk tegen de patiënt en geef korte instructies zoals: “Doe je mond open”. Plaatjes en demonstraties worden beter begrepen als verbale uitleg.
Een zonnebril kan de ogen tegen het felle licht beschermen en het kind kan naar zijn favoriete muziek luisteren met oordopjes. Sommige kinderen en volwassenen kalmeren door druk, bijv. door het gewicht van het loden schort zoals wordt gebruikt tijdens het nemen van röntgen foto’s.
Veel personen met FASD hebben problemen met hun pijngevoel. Een lichte druk kan als pijnlijk worden ervaren terwijl de drempel voor normale pijnlijke behandelingen hoog of variabel is.
Personen met FASD krijgen soms medicatie voorgeschreven dat kan leiden tot een droge mond, zwelling van tandvlees (antidepressiva, antipsychotica, anti-epileptica.)
Kinderen met FASD kunnen een beperkt, zelf gekozen dieet hebben. Voedsel in de mond vasthouden zonder doorslikken komt vaak voor. Een logopedist kan helpen met oefeningen voor de motorische vaardigheden als kauwen en slikken. Sommige kinderen en volwassenen zijn bekend met een maag reflux. Een diëtiste kan helpen met adviezen om het dieet te verbeteren.
Sant'Anna LB, Tosello DO. Fetal alcohol syndrome and developing craniofacial and dental structures--a review. Orthod Craniofac Res. 2006 Nov;9(4):172-85. doi: 10.1111/j.1601-6343.2006.00377.x. PMID: 17101024. [Pubmed record]
Blanck-Lubarsch M, Dirksen D, Feldmann R, Sauerland C, Hohoff A. Tooth Malformations, DMFT Index, Speech Impairment and Oral Habits in Patients with Fetal Alcohol Syndrome. Int J Environ Res Public Health. 2019 Nov 11;16(22):4401. doi: 10.3390/ijerph16224401. PMID: 31717945; PMCID: PMC6888578. [Free full text]
Elfrink ME, Moll HA, Kiefte-de Jong JC, Jaddoe VW, Hofman A, ten Cate JM, Veerkamp JS. Pre- and postnatal determinants of deciduous molar hypomineralisation in 6-year-old children. The generation R study. PLoS One. 2014 Jul 2;9(7):e91057. doi: 10.1371/journal.pone.0091057. PMID: 24988443; PMCID: PMC4079596. [Free full text]
Vissink A, Hoff M, Stremmelaar EF. Syndromen 19. Het foetaal alcoholsyndroom [Syndromes 19. Fetal alcohol syndrome]. Ned Tijdschr Tandheelkd. 2000 Mar;107(3):97-9. Dutch. PMID: 11385771. [Pubmed record]
Mondzorg voor mensen met een verstandelijke beperking van Ivoren Kruis
Ludwików K, Zadurska M, Czochrowska E. Orthodontic evaluation of children and adolescents with different types of Foetal Alcohol Syndrome Disorders. Orthod Craniofac Res. 2021 Dec 14. doi: 10.1111/ocr.12557. Epub ahead of print. PMID: 34910850.
[Pubmed record].
Pagina bewerkt op 17 januari 2022
