FAS/D komt vrij vaak voor. Volgens onderzoek worden in Nederland 13 per 1000 baby’s geboren met defecten ontstaan door prenatale blootstelling aan alcohol.
Verloskundigen spelen een cruciale rol bij de preventie/vermindering van alcoholgebruik tijdens de zwangerschap.
Zwangere vrouwen worden overstelpt met informatie en adviezen. Ze kunnen verward raken over de relatieve risico’s--is het net zo gevaarlijk om de kattenbak schoon te maken als te roken of alcohol te gebruiken? Eén van hun meest vertrouwde bronnen van goede informatie is hun verloskundige. Daardoor spelen verloskundigen een centrale rol in de preventie van een zwangerschap waarbij alcohol wordt gebruikt. Adviezen van gezondheidszorgwerkers kunnen echter tegenstrijdig of verwarrend zijn en sommige verloskundigen voelen zich niet goed toegerust om over alcohol te praten met de zwangere vrouw (1). Hieronder leest u recente wetenschappelijk onderbouwde informatie over alcohol en zwangerschap met als doel de verloskundige te helpen het beste advies te geven.
Sommige klinische studies laten zien dat alcohol invloed heeft op het zwanger worden en er zijn andere studies die zeggen dat het geen effect heeft. Het is lastig de studies met elkaar te vergelijken, omdat ze allemaal verschillende methodieken gebruiken en het is niet ethisch om een randomized case-controlled studie te doen. Het duidelijkste resultaat is dat alcoholgebruik bij vrouwen die zwanger willen worden via IFV of andere technieken de kans op een succesvolle zwangerschap vermindert (2, 3). Vrouwen die geen anticonceptie gebruiken kunnen zwanger raken, alcohol is zelfs al schadelijk voor de implantatie van de embryo. Het beste advies is daarom om alcohol te vermijden gedurende de periode van conceptie (4).
Drinken tijdens de zwangerschap kan hersenschade veroorzaken en ook fysieke geboorte defecten. Het risico hierop hangt af van veel factoren. De hoeveelheid alcohol, wanneer het is gedronken, de bloed alcohol concentratie (BAC), de leeftijd en gezondheid van de vrouw, hoe lang ze heeft gedronken en de genetische samenstelling van zowel moeder als kind.
Drinken tijdens het eerste trimester kan leiden tot fysieke geboorte defecten (5). Zelfs matige hoeveelheden alcohol, waarbij geen sprake is van een diagnose FAS(D) kan leiden tot zwakke aanleg van botten, hoger risico op breuken (6), hart afwijkingen (7) en slechtere schoolresultaten (8). Moeders van kinderen met FASD zijn gewoonlijk wat ouder, hebben meerdere zwangerschappen achter de rug, en een lager opleidingsniveau; hebben vaker andere familieleden met alcoholmisbruik en andere kinderen met FASD, drinken zwaarder en vaak meerdere glazen per gelegenheid (9). Slechte voeding is een risicofactor en goede voeding kan preventief helpen schade te verminderen (10).
Het is bekend dat roken en drinken het risico van SIDS verhogen, maar de combinatie van de effecten was niet bekend. Een recente studie toont aan dat drinken na het eerste trimester het risico op SIDS verhoogd met een factor 4, roken met een factor 5 en de combinatie van roken en drinken met een factor 12. Er is dus een synergetisch effect door de combinatie van blootstelling (11).
Sommige vrouwen hebben slechts weinig informatie en advies nodig, maar andere zullen sceptisch zijn of zullen te bang zijn om over hun alcoholgebruik te praten. Daarom zullen adviezen en gesprekken hierover steeds herhaald moeten worden. Beschuldigingen of een moralistische aanpak kunnen er toe leiden dat vrouwen alcoholgebruik ontkennen of de prenatale controles overslaan. In het algemeen kan men zeggen dat vrouwen betrouwbare, wetenschappelijk onderbouwde informatie nodig hebben maar ook sociale vaardigheden (empowerment) om drinken tijdens de zwangerschap te vermijden (12). Feedback via een computergestuurd programma is effectief gebleken in Nederland (13). De rol van de partner is belangrijk (14). Een recent artikel beschrijft het belang van het respecteren van de autonomie van de zwangere, het verstrekken van juiste informatie en het vermijden van stigmatisering (15). Korte interventies kunnen effectief zijn om de zwangere te helpen stoppen met drinken. Positieve ondersteuning is effectiever dan negatieve reacties die angst of schuld oproepen. Er zou sprake moeten zijn van empowerment (16). In sommige gevallen is een verwijzing naar verslavingszorg passend. Een project dat op dit moment wordt uitgevoerd, gefinancierd door de EU, zal meer inzichten verstrekken over de beste manieren om zwangere vrouwen te ondersteunen om niet te drinken (17).
In sommige gevallen zullen vrouwen die zwaar hebben gedronken vragen naar het beëindigen van de zwangerschap. In feite, veel vrouwen gebruiken alcohol tot het moment dat ze ontdekken zwanger te zijn. Dit is niet verstandig, maar de meeste vrouwen krijgen toch gezonde baby’s. Een recente publicatie over deze ethische dilemma’s kan per situatie bijdragen aan het maken van de juiste beslissingen (18).
KNOV Vroegsignalering alcohol
RIVM Folder Zwanger!
WHO International Standards for the Treatment of Drug Use Disorders. See Neonatal Abstinence Syndrome, page 83.
De FAS Stichting biedt gratis informatieve folders voor het gesprek met zwangeren "Drank kan je baby beschadigen"
Pagina bewerkt op 17 januari 2022
